83 lata później nadal trwa pamięć o pierwszym transporcie i tragedii więźniów

16.08.2025 09:51

Fot. Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci

W Brzeszczach odbyły się uroczystości upamiętniające 83. rocznicę przybycia pierwszego transportu więźniów do niemieckiego nazistowskiego podobozu KL Auschwitz-Jawischowitz. 15 sierpnia 1942 roku trafiło tam 150 Żydów deportowanych z Francji do KL Auschwitz. Był to pierwszy przypadek w systemie obozowym III Rzeszy, gdy więźniów skierowano do niewolniczej pracy pod ziemią.

Obchody rozpoczęły się o godzinie 10:00 pod pomnikiem ofiar podobozu. Zgromadzeni złożyli kwiaty i uczcili pamięć więźniów minutą zadumy. Przed rozpoczęciem uroczystości odczytano list dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa Marleny Happach.

Podobóz KL Auschwitz-Jawischowitz powstał w 1942 roku. W szczytowym okresie, w 1944 roku, przebywało tam ponad 2500 więźniów pochodzących z wielu krajów okupowanej Europy. Około 95 procent stanowili Żydzi, pozostali to osoby nieżydowskiego pochodzenia. Więźniowie pracowali w wyjątkowo ciężkich warunkach, panowała wysoka śmiertelność, a selekcje były częstym zjawiskiem. Szacuje się, że zginęło tam kilka tysięcy osób, w tym co najmniej 2 tysiące w wyniku selekcji.

Tajemniczy autor obrazu

Po części oficjalnej zaprezentowano obraz olejny z 1942 roku zatytułowany „Grube Jawischowitz”. Dzieło zostało pokazane już po półrocznej konserwacji, dzięki czemu można było porównać jego obecny wygląd ze stanem sprzed kilku lat, kiedy trafiło pod opiekę Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau. Autor obrazu pozostaje nieznany – nie wiadomo, czy powstał on w obozie, czy wyszedł spod ręki innego artysty.

Organizatorami obchodów byli burmistrz Brzeszcz Radosław Szot oraz prezes Fundacji Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau Agnieszka Molenda-Kopijasz.

Autor: Robert Fraś