Taka powódź zdarza się raz na sto lat! Jest koncepcja ochrony przed żywiołem

Fot. Gmina Bestwina

Po tragicznych w skutkach ulewach z września 2024 roku Gmina Bestwina rozpoczęła prace nad projektem, który ma ograniczyć ryzyko podobnych zdarzeń w przyszłości. Samorząd zlecił przygotowanie kompleksowej koncepcji zabezpieczenia przeciwpowodziowego doliny rzeki Łękawka.

Powódź, która zmieniła spojrzenie na bezpieczeństwo

We wrześniu 2024 roku Bestwina znalazła się w centrum intensywnych opadów, które w krótkim czasie spowodowały gwałtowne wezbranie Łękawki i jej dopływów. Woda wystąpiła z koryta, zalewając ulice Krakowską, Kościelną, Zaułek, Rzeczną i Świętego Sebastiana. Zniszczeniu uległy drogi, podtopione zostały domy, a woda wdarła się także na teren boiska przy Urzędzie Gminy oraz do budynku miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej.
Autorzy opracowania (dokument opracowała firma Inwest-Group Hydro z Bielska-Białej) podkreślają, że przyczyną tamtej powodzi były nie tylko rekordowe opady, ale również uwarunkowania terenowe. – Woda z pagórkowatych, południowych części gminy spływała bardzo szybko w kierunku centrum Bestwiny, gdzie teren jest płaski i gęsto zabudowany. Do tego dochodziły zarośnięte i miejscami zaniedbane odcinki koryta Łękawki oraz liczne wyloty kanalizacji deszczowej – relacjonował Piotr Mazur. Wszystko to sprawiło, że rzeka nie była w stanie przyjąć tak dużych ilości wody. W koncepcji podkreślono, że powódź z 2024 roku była wyjątkowa – według autorów opracowania takie zjawiska zdarzają się średnio raz na sto lat.

Analizy, mapy, pomiary

Koncepcja, przygotowana na zlecenie gminy, obejmuje szczegółową analizę hydrologiczną całej doliny Łękawki i jej dopływów: potoku z Janowic, potoku z Podlesia oraz cieku spod Granic. Eksperci z Inwest-Group Hydro wykonali obliczenia maksymalnych przepływów, modelowanie hydrodynamiczne oraz ocenę skutków różnych wariantów działań ochronnych. W opracowaniu znalazły się też mapy topograficzne, ortofotomapy i wyniki pomiarów z wykorzystaniem skaningu laserowego.
Jak wynika z dokumentu, obszar objęty opracowaniem ma powierzchnię ponad 37 kilometrów kwadratowych. Teren jest nachylony w kierunku północno-zachodnim, a różnica wysokości między jego najwyższym i najniższym punktem przekracza 90 metrów. To sprawia, że podczas intensywnych opadów woda z południowych części gminy błyskawicznie spływa w kierunku centrum i dalej do północno-wschodnich rejonów Bestwiny.

Dwa warianty ochrony

Opracowanie przedstawia dwa możliwe kierunki działań. Pierwszy z nich zakłada budowę czterech zespołów stawów retencyjnych, które miałyby gromadzić nadmiar wody w czasie ulewnych deszczy. Zbiorniki „Okrężna”, „Borowa”, „Szkolna” i „Leśna” zostały zaplanowane w różnych częściach gminy, tam gdzie dopływy Łękawki przyczyniają się do największego przyrostu wód. Każdy z tych obiektów ma pełnić funkcję bufora – zatrzymywać część fali powodziowej i stopniowo oddawać ją do rzeki po ustaniu deszczu.
Z symulacji wynika, że taki system pozwoliłby znacząco obniżyć poziom wody w rejonie najbardziej zagrożonych ulic: Zaułek, Rzecznej, Kościelnej i Świętego Sebastiana. Mniejsze byłoby również ryzyko zalania terenów sportowych i budynków użyteczności publicznej.
Drugi wariant opiera się na budowie suchych polderów przeciwpowodziowych – czyli dużych, specjalnie przygotowanych niecek, które w czasie ulewy wypełniają się wodą, a w pozostałym okresie pozostają puste. W koncepcji przewidziano m.in. poldery „Krakowska”, „Pszczelarska”, „Szkolna” i „Leśna”. Woda z rzeki byłaby do nich kierowana przez system przepustów i zastawek, a po ustąpieniu opadów powoli spływałaby z powrotem do koryta.
Eksperci wskazują, że oba warianty są skuteczne, choć różnią się charakterem i sposobem użytkowania terenu. Stawy retencyjne mogłyby pełnić funkcję krajobrazową i rekreacyjną, natomiast poldery – choć zajmują więcej miejsca – nie wymagają stałego utrzymywania wody.

Wnioski i dalsze działania

W opracowaniu znalazła się również lista działek, które objęte są zasięgiem planowanych inwestycji, a także analiza zgodności z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.
Autorzy koncepcji podkreślają, że w przypadku wdrożenia jednego z zaproponowanych wariantów poziom bezpieczeństwa przeciwpowodziowego w gminie znacząco wzrośnie. Równocześnie zalecają, by inwestycje połączyć z działaniami porządkowymi – czyszczeniem koryta Łękawki, usuwaniem zarośli i poprawą drożności przepustów.

Koncepcja zabezpieczenia doliny Łękawki to pierwszy etap długofalowego planu, który ma doprowadzić do powstania nowoczesnego systemu ochrony przeciwpowodziowej. Wójt gminy Grzegorz Boboń, który podpisał umowę na przygotowanie opracowania, zapowiada, że dokument stanie się podstawą do opracowania projektu budowlanego i ubiegania się o środki zewnętrzne.