„Siłą tego teatru jest jego zabytkowość”. Cieszyńska scena przygotowuje się do wielkiego remontu

Trwają się prace przygotowawcze do remontu Teatru im. Adama Mickiewicza w Cieszynie. Wstępne działania pokazują, że odnowienie zabytkowego gmachu wymaga starannego planowania , a celem jest zachowanie jego historycznego charakteru przy jednoczesnym dostosowaniu do współczesnych wymogów. Projekt remontu przygotowuje zespół ekspertów, w skład którego wchodzą architekci, konserwatorzy zabytków oraz specjaliści z doświadczeniem w pracach przy obiektach zabytkowych.

Pierwsze kroki na drodze do modernizacji

Katarzyna Dendys-Kosecka, dyrektor teatru, przypomniała, że obecny gmach powstał w 1910 roku, dzięki inicjatywie mieszkańców. 

–Możemy pochwalić się naprawdę wspaniałymi statystykami. Odwiedza nas blisko 80 tysięcy widzów rocznie. Teatr od zawsze budził zainteresowanie filmowców. Mamy wspaniałą realizację Andrzeja Wajdy „Ziemi Obiecanej”. W tym roku kręcił tutaj zdjęcia do swojego filmu Paweł Pawlikowski. Historyczność tego miejsca jest najważniejsza.
Możemy się pochwalić tym, że w 2016 roku Teatr Adama Mickiewicza został przyjęty do Bałtyckiej Trasy Teatrów Historycznych. To stawia nas na równi z zabytkami europejskimi.

Dokumentacja, renowacje i pierwsze interwencje

Obecne przygotowania mają na celu stworzenie solidnych podstaw do przeprowadzenia kompleksowych prac.
W ostatnich miesiącach udało się przeprowadzić kilka istotnych etapów przygotowawczych. Odnowiono okna, które odtworzono na wzór dawnych, jednocześnie poprawiając izolację i akustykę. Przeprowadzono ekspertyzy fundamentów, dachu, instalacji i technologii scenicznej. Skaning laserowy pozwolił stworzyć szczegółową dokumentację przestrzenną obiektu, a archiwalne rysunki poddano digitalizacji. To materiał, który posłuży jako podstawa dla projektantów. Podczas przeglądów odkryto miejsca wymagające natychmiastowych działań. Jeden z filarów podtrzymujących konstrukcję dachu wymagał wzmocnienia, podobnie jak zużyte deski sceniczne. Te prace już wykonano, a jednocześnie trwa przygotowanie dokumentacji dotyczącej remontu fundamentów oraz dachu.

Nowe wyposażenie dla współczesnej sceny

Teatr wzbogacił się o nowoczesne urządzenia zakupione dzięki grantowi ministerialnemu. Na liście znalazł się projektor laserowy, energooszczędne reflektory i brakujące mikrofony, które wcześniej trzeba było wypożyczać. Jak podkreślono podczas konferencji, te zakupy pozwolą na poprawę jakości przedstawień i bardziej efektywne wykorzystanie przestrzeni scenicznej.

Plan finansowania i kolejne etapy

Miasto i teatr przeznaczyły dotąd na przygotowania około 1,4 mln zł, korzystając zarówno z funduszy własnych, jak i zewnętrznych. Kolejne kroki obejmują ukończenie dokumentacji oraz uzyskanie pozwoleń budowlanych. Następnie konieczne będzie pozyskanie finansowania dla pełnego zakresu modernizacji. Dopiero wtedy będzie można rozpocząć właściwe prace, które – jak przekazano – będą procesem wieloletnim.

Historyczne odkrycia i nowe wyzwania konserwatorskie

Bożena Boba-Dyga, konserwator dzieł sztuki, przypomniała, że działania rozpoczęto od kwerendy archiwalnej ( proces poszukiwania konkretnych informacji w zasobach archiwalnych). Jej zdaniem to podejście pozwoliło na precyzyjne rozpoznanie miejsc, w których zachowały się oryginalne elementy. Dzięki temu ustalono, które fragmenty elewacji i dachu można odtworzyć, a które przez lata zostały przekształcone.

Konserwatorzy zwrócili uwagę na liczne uszkodzenia elewacji. Najbardziej narażone miejsca zabezpieczono siatkami, a niektóre detale wzmocniono, by zatrzymać proces degradacji. W trakcie odkrywek ustalono, że teatr wzniesiono z użyciem cementu romańskiego. To materiał typowy dla przełomu XIX i XX wieku, obecnie ponownie produkowany w kilku wariantach. Specjaliści wskazywali, że stosowanie współczesnych odpowiedników zgodnych z historyczną techniką powinno być zapisane w projekcie, co pozwoli uniknąć stosowania nieprzystających zamienników.

Odkrycia ukryte w ścianach

W sali prób odkryto zachowaną polichromię, która obejmuje całe wnętrze i daje możliwość odtworzenia jego pierwotnego wyglądu. Natrafiono także na płytki zbliżone do dawnej techniki pietra dura, co pozwala dziś zamawiać ich współczesne odpowiedniki. Dzięki tym znaleziskom możliwe będzie zachowanie autentycznego charakteru przestrzeni.

–Siłą tego teatru jest jego zabytkowość. Każdy zabytek powinniśmy rozpatrywać indywidualnie. I atutem tego teatru jest pewnego rodzaju kompletność i oryginalność wyposażenia. Dlatego nawet te liny, to co może już nie będzie funkcjonalnie użytkowane, ale jeżeli tu na przykład ma być kręcony film, to obecność tych lin, czy tej starej, nieużytkowanej już sceny obrotowej to jest właśnie zasób. To jest coś, czego inni się już pozbyli, a przez to ci nieliczni, którzy ocaleli, mają coś jeszcze cenniejszego. – podsumowała Boba-Dyga.

Architekci o pracy z wymagającym zabytkiem

Katarzyna Kozień-Kornecka, z firmy Kozień Architekci, podkreśliła, że projekt przebudowy tego teatru będzie jednym z najtrudniejszych w ich dorobku. To obiekt pełen szczegółów technicznych i rozwiązań sprzed dekad, które trzeba połączyć z potrzebami współczesnej sceny.
–To są obiekty o najwyższej skali trudności. To obiekt zabytkowy, czyli istniejący. Nie ma trudniejszego obiektu niż teatr, bo jest wypełniony bardzo specjalistyczną technologią. Chcemy ,żeby był nowoczesny, ale jednocześnie z zachowaniem autentyczności tego miejsca.

Jednym z najpoważniejszych wyzwań jest modernizacja zabezpieczeń przeciwpożarowych. Eksperci przyznali, że obecny stan budynku nie spełnia norm. Drogi ewakuacyjne trzeba przeprojektować, a zbyt długie trasy ucieczki wymagają wprowadzenia nowych rozwiązań. W projekcie pojawiają się kurtyny dymowe, mgła wodna, nowe klatki schodowe i system sterowania ewakuacją.

Tożsamość miejsca i potrzeby współczesności

Architekci podkreślili, że widz wchodzący do teatru powinien poczuć atmosferę odmienną od codzienności, dlatego przywiązują dużą wagę do zachowania autentycznych detali. Dotyczy to nawet oświetlenia ewakuacyjnego, które ma pozostać niemal niewidoczne. Zmiany obejmą widownię na parterze, gdzie zwiększone zostaną odstępy między rzędami. Ze względu na konstrukcję balkony pozostaną w dużej mierze nienaruszone. Projekt przewiduje również poprawę dostępności. W planach jest winda obsługująca front i zaplecze sceny, a także pętle indukcyjne i powiększone toalety.
Po uzyskaniu opinii straży pożarnej możliwe będzie przejście do kolejnego etapu.

Uczestnicy zgodnie wskazywali, że sukces modernizacji zależy od połączenia zachowanej substancji historycznej z rozwiązaniami współczesnej techniki. Całość procesu wymaga cierpliwości, ale – jak zaznaczono – tylko w ten sposób teatr będzie mógł służyć kolejnym pokoleniom.

Filmowa przeszłość, jako lustro dla przyszłych zmian

Znaczenie planowanych prac dobrze oddała myśl Janusza Legonia, który odwołał się do filmowej historii miejsca. Przypomniał, że w tym roku mija pół wieku od czasu, gdy w teatrze powstawała „Ziemia Obiecana” Andrzeja Wajdy. – Uświadomiłem sobie, że istnieje pewna prawidłowość. Warto, by krytycy, dziennikarze i władze miast mieli ją w pamięci: – Im więcej filmowców w teatrze, tym bardziej potrzebny jest remont – podsumował.