List otwarty do prezydenta miasta

06.02.2023 09:43

fot. arch. Paweł Sowa/UM w Bielsku-Białej

Jest list otwarty do prezydenta Bielska-Białej. W nim apel o zmiany w regulaminie przyznawania nagród w dziedzinie kultury i sztuki.

List to pokłosie dyskusji po gali rozdania nagród Ikar. Przypomnijmy, że w tym roku ani jedna nominacja nie trafiła do kobiety. Wszystkie 10 nominacji przyznano panom. To obudziło żywą dyskusję w środowisku artystycznym (pisaliśmy o tym TUTAJ). Wspomniany list otwarty składa się z kilku akapitów argumentacji. Czytamy, że ponad połowa osób mieszkających w Bielsku-Białej to kobiety (stan na rok 2021), tymczasem w historii nagrody 29% nominacji przypadało na panie, a nagrodzonych było o procent więcej.

Stąd apel o wprowadzenie zmian w regulaminie konkursu w dziedzinie kultury i sztuki, a konkretnie apel o wprowadzenie parytetów zarówno w składzie kapituły, jak i w składzie nominowanych osób. Pod listem otwartym podpisało się ponad 40 pań, w tym Agata Smalcerz – dyrektora Galerii Bielskiej BWA; Oriana Soika oraz Wiktoria Węgrzyn-Lichosyt – aktorki Teatru Polskiego; Inez Baturo – artystka fotografik; a także Ada Piekarska – kuratorka sztuki.

Poniżej publikujemy pełną treść listu otwartego.

Szanowny Panie Prezydencie,

My niżej podpisane zwracamy się z apelem o wprowadzenie zmian w regulaminie konkursu Ikary.

W styczniu odbyła się w naszym mieście 30. edycja przyznania nagród w dziedzinie kultury i sztuki. Tegoroczna gala odbiła się szerokim echem zarówno w Bielsku-Białej, jak i w całej Polsce, ze względu na całkowity brak kobiet nie tylko wśród osób nagrodzonych, ale także wśród osób nominowanych.

Według danych z 31 grudnia 2021, w naszym mieście mieszka 168 835 osób, w tym 79 740 (47,2%) mężczyzn i 89 095 (52,8%) kobiet. Możemy więc przyjąć, że więcej niż połowa wszystkich osób zamieszkujących miasto to kobiety. Nie może więc nie budzić zdziwienia, gdy na uroczystej gali – swoistym święcie kultury i sztuki – nie pojawia się ani jedna kobieta. Szczególnie iż kultura i sztuka to jeden z najbardziej sfeminizowanych obszarów życia publicznego, a w mieście żyją i działają niezwykłe artystki sztuk wizualnych, muzyczki, literatki, aktorki, autorki, kuratorki.

Tegoroczna edycja konkursu była wprawdzie niechlubnym wyjątkiem, ale w poprzednich latach kapituła także nie była zbyt łaskawa dla kobiet. Ogółem we wszystkich 30 edycjach przyznano 238 nominacji i 68 nagród. Nominowano jednak wyłącznie 69 kobiet, co stanowi niespełna 29%, a nagrodzono raptem 21, czyli około 30%.

Oczywiście daje się słyszeć argument, że kultura i sztuka nie ma płci. Jest to, de facto, koronny argument wykorzystywany od dziesięcioleci przy usprawiedliwianiu patriarchalnych mechanizmów pomijania kobiet, nie tylko w obszarze sztuki, ale także w wielu innych dziedzinach (w nauce proceder pomijania udziału naukowczyń w pracy badawczo-naukowej nosi nazwę efektu Matyldy). Argument ten ma w praktyce umacniać przezroczysty przywilej mężczyzn oraz racjonalizować brak kobiet w przestrzeni publicznej.

Jeśli jednak organizatorzy konkursu Ikary (lub jakiegokolwiek innego) chcieliby dążyć do prawdziwej merytokracji, czyli koncentrować się wyłącznie na osiągnięciach oraz kompetencjach kandydatek i kandydatów, osoby podejmujące decyzje musiałyby nie znać płci wybieranych osób.

Brytyjska autorka Caroline Criado Perez w słynnej książce – zatytułowanej, nomen-omen, „Niewidzialne kobiety” – opisuje przykład amerykańskiej filharmonii, w której tradycyjnie zatrudniano wyłącznie muzyków – mężczyzn, gdyż kobiety odpadały na przesłuchaniach. Kiedy jednak wprowadzono pewną drobną modyfikację w procesie rekrutacji – zapoczątkowano przesłuchania muzyków za zasłoną, w związku z czym komisja nie mogła widzieć kandydujących osób – liczba kobiet w orkiestrze wzrosła od 0 do 45%.

Niestety, w przypadku bielskiego konkursu (oraz większości innych konkursów, rekrutacji czy przesłuchań) nie da się wyeliminować czynnika płci. Płeć jest widoczna i – co do czego naukowcy są zgodni – ma ogromny wpływ na podejmowane decyzje. Co więcej, badania dowodzą, że im bardziej ktoś wierzy w obiektywne kryteria, tym bardziej skłonny jest powielać stereotypy i tym samym pogłębiać dyskryminację.

Ważne jest zatem uświadamianie sobie własnych uprzedzeń i podejmowanie starań w celu ich eliminowania. Jednak jeszcze istotniejsze jest wprowadzenie narzędzi, które w przyszłości wyeliminują sytuacje takie jak tegoroczna. Eksperci wyraźnie wskazują, że niezwykle skutecznym narzędziem na rozwiązanie problemu nierówności są parytety. Dlatego też my niżej podpisane zwracamy się z apelem o wprowadzenie zmian w regulaminie konkursu Ikary, a konkretnie o wprowadzenie parytetów zarówno w składzie kapituły, jak i w składzie nominowanych osób.

Z wyrazami szacunku,

Magdalena Babiuch-Pająk

Inez Baturo

Anna Berezowska

Irena Biskup

Beata Bojda

Zuzanna Bojda

Anna Chęć

Karina Czernek

Anna Filipowska

Ewa Furtak

Katarzyna Gasparska